Liên minh lỏng lẻo của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) có mục đích tăng cường hợp tác chiến lược của họ và đã có hiệu quả khi mời các cường quốc khác trong khu vực để tiếp sức cho các tuyên bố đối trọng với Trung Quốc trong các tranh chấp.
Hội nghị cấp cao Đông Á sẽ diễn ra vào giữa tháng mười tại Bali, Indonesia, và lần đầu tiên cũng sẽ bao gồm Hoa Kỳ và Nga. Biển Đông căng thẳng làm tăng vai trò của cuộc họp đa phương này, một số nhà lãnh đạo thế giới, bao gồm cả Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama, sẽ tham dự.
Trong những tháng gần đây, Philippines và Việt Nam đã có cách tiếp cận hai chiều tương tự về ngoại giao bằng cách tăng cường mối quan hệ với các đối thủ của Trung Quốc, bao gồm cả Nhật Bản và Ấn Độ, trong khi cùng lúc duy trì đối thoại và phát triển quan hệ thương mại với Bắc Kinh.
Đồng thời, các nước láng giềng ASEAN đã tăng cường an ninh của họ trong một nỗ lực rõ ràng nhằm đối trọng với sức mạnh hải quân Trung Quốc. Ngày 27 tháng 10, Tổng thống Philippines Benigno Aquino đã ký các thỏa thuận hàng hải với Việt Nam, bao gồm các thỏa thuận hải quân để chia sẻ thông tin, ứng phó thiên tai, ngăn chặn buôn lậu và vi phạm bản quyền, và bảo vệ nguồn tài nguyên biển ở Biển Đông.
Trong sáu tháng qua, căng thẳng ở biển Đông đã tăng vọt thông qua các sự cố trên biển trong khi tại cùng một thời điểm nhiều nước đã phát hành một loạt các báo cáo nhằm tìm kiếm một giải pháp chung và hòa bình trong tranh chấp lãnh thổ chồng chéo lên nhau ở khu vực. Nhiều khu vực Biển Đông được cho là giàu nhiên liệu hóa thạch (bao gồm dầu khí) và rất quan trọng trong định hướng khu vực và thương mại thế giới.
Philippines và Việt Nam tăng cường đàm phán với Trung Quốc. Bắc Kinh đã nhiều lần tuyên bố ưu tiên của mình là theo đuổi các thỏa thuận song phương với các nước nhỏ hơn.
Trong Diễn đàn khu vực ASEAN 18 được tổ chức vào tháng Bảy, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Dương Khiết Trì và các đối tác ASEAN của ông đã ký một văn bản thiết lập ra những biện pháp để thực hiện Tuyên bố ứng xử năm 2002 (DOC) của các bên ở Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) nhiều ràng buộc.
Thỏa thuận được đánh giá hỗn hợp. Các quan chức Philippines cho biết các hướng dẫn mới của DOC sẽ không đủ để làm giảm bớt căng thẳng. Quan chức Việt Nam nhấn mạnh sự phối hợp của họ với chủ nhà của cuộc họp, Indonesia, và nói về "thành công" của các diễn đàn đa phương.
Tông Tiểu Linh, Đại sứ Trung Quốc tại ASEAN, khẳng định rằng Hội nghị không phải nhằm mục đích giải quyết cuộc xung đột lãnh thổ "để đạt đến một tài liệu do hai bên không thể giải quyết các tranh chấp". Ông nhấn mạnh rằng vấn đề có thể chỉ được giải quyết thông qua một "khuôn khổ song phương".
Chiến lược bảo hiểm rủi ro
Giữa những quan điểm khác nhau, Tổng thống Philippines Aquino đi Bắc Kinh vào đầu tháng chín cho một cuộc họp với ông Hồ Cẩm Đào. Chuyến thăm năm ngày để xia dịu căng thẳng Biển Đông, nhưng hai nhà lãnh đạo khẳng định lại cam kết của họ "giải quyết các tranh chấp thông qua đối thoại hòa bình, tiếp tục duy trì hòa bình khu vực, an ninh ổn định, và một môi trường thuận lợi cho phát triển kinh tế".
Cuối tháng đó, trong một cuộc họp tại Tokyo ngày 27 Tháng Chín, Aquino đã chứng minh sự thiếu tin tưởng các cam kết đã đạt được với TQ, trong đó hai bên đã hùng biện về thúc đẩy mối quan hệ hải quân với Nhật Bản - cũng có tuyên bố duy trì hòa bình và ổn định ở Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông). Ngay sau khi thông báo, quan chức quốc phòng Nhật Bản và ASEAN đã tổ chức một cuộc họp về hợp tác và tham vấn trong vấn đề biển Đông. Quan hệ giữa Nhật Bản và ASEAN đã "trưởng thành từ cuộc đối thoại trong đó Nhật Bản đóng một vai trò hợp tác cụ thể hơn", Kimito Nakae, Thứ trưởng Bộ quốc phòng Nhật Bản, cho biết sau cuộc họp.
Nakae cũng được trích dẫn trong các báo cáo báo chí nói rằng căng thẳng về thăm dò dầu khí và việc xây dựng các tiền đồn quân sự ở Biển Đông sẽ yêu cầu hợp tác nhiều hơn từ Mỹ và Ấn Độ để quản lý căng thẳng.Chủ tịch Trương Tấn Sang đã gặp Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh vào ngày 12 tháng 10 và ký kết một thỏa thuận thăm dò dầu và khí giữa Cty Ấn Độ ONGC Videsh và Công ty Dầu khí Việt Nam trong một khu vực biển được tuyên bố chủ quyền bởi Hà Nội nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền "không thể tranh cãi".
Có thể đoán trước, thỏa thuận này đã không được chào đón ở Bắc Kinh. "Chiến lược năng lượng của Ấn Độ đang rơi vào một vùng nước xoáy cực kỳ nguy hiểm", một bài bình luận trên trang nhất tờ báo thuộc sở hữu của nhà nước Trung Quốc.
Thỏa thuận khai thác năng lượng đã được ký kết một ngày sau khi tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam (CPV), Nguyễn Phú Trọng đến Bắc Kinh để thảo luận song phương. Ông Trọng ký kết một thỏa thuận song phương về tranh chấp liên quan đến Biển Đông. Đồng thời, vào cuối tháng Mười, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam tướng Phùng Quang Thanh và đối tác Yasuo Ichikawa của Nhật Bản đã ký một biên bản ghi nhớ tăng cường hợp tác quốc phòng song phương.
Trong khi chính sách cứng của Manila đối với Trung Quốc được hỗ trợ bởi liên minh lịch sử giữa Philippines với Mỹ, Hà Nội có phần mơ hồ ở vị trí nhu Philippines. Một mặt, chính sách đối ngoại của Việt Nam trên cái gọi là "bạn bè với tất cả các nước", mặt khác, sự mơ hồ phản ánh các đường lối không nhất quán trong các bộ phận nội bộ bên trong Đảng cầm quyền và chính phủ, theo một quan chức của Đảng phát biểu với tờ Asia Times trên điều kiện giấu tên.
Trong khi Ông Trọng được xem là thân Trung Quốc, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng được cho là ủng hộ phương Tây trong triển vọng muốn cải thiện quan hệ và hợp tác chiến lược với Mỹ. Sang được mong đợi để giữ sự cân bằng quyền lực và các động thái gần đây chỉ ra rằng ông cũng đang nghiêng về phía phương Tây, theo các nguồn từ CPV.
Mỹ đang đáp ứng một cách hoa mĩ - những tuyên bố chiến lược. Trong chuyến công du đầu tiên của mình ở châu Á, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Leon Panetta khẳng định lại vai trò chiến lược của Mỹ trong khu vực tại một cuộc họp hàng năm của Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN được tổ chức vào cuối tháng Mười. "Tôi nói với họ rằng tôi sẽ làm mọi thứ có thể ... để phát triển một mối quan hệ mà trong đó an ninh của khu vực này sẽ được tăng cường cho tương lai", Panetta cho biết.
Tuyên bố của ông lặp lại một khái niệm cho chính sách được phát triển bởi Ngoại trưởng Hoa Kỳ Hillary Clinton kêu gọi sự tham gia nhiều hơn của Mỹ, nêu trong một bài luận "Thế kỷ Thái Bình Dương của Mỹ" gần đây xuất bản trên Foreign Policy. Trong báo cáo đó, bà Clinton đã viết, "Hoa Kỳ đã tham gia đầy đủ trong các tổ chức đa phương của khu vực, chẳng hạn như Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC)." Báo cáo tương tự như việc thúc đẩy chủ nghĩa đa phương để giải quyết tranh chấp được dự kiến se trình bày trong chuyến đi của Obama đến Hội Nghị cấp cao Đông Á vào ngày 19 tháng 11.
Philippines và Việt Nam, theo những cách riêng của họ, thúc đẩy Mỹ tham gia vào các dự án năng lượng trong khu vực trong tranh chấp Biển Đông. Họ sẽ cần phải cẩn thận để tránh làm sâu sắc hơn tranh chấp: Trung Quốc hiện nay có thể gia tăng tập trận gây áp lực, bao gồm cả thông qua thương mại và đầu tư, trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương trong khi các nền kinh tế suy yếu khác có thể không còn phù hợp.
Các thỏa thuận song phương giữa Philippines, Việt Nam, Nhật Bản và Ấn Độ cam kết chiến lược và thương mại ở Biển Đông sẽ có khả năng khuyến khích các nước ASWAN tuyên bố chủ quyền quốc gia. Tuy nhiên, bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy rằng Hoa Kỳ đang dàn xếp trong nội bộ ASEAN và sự tham gia nhiều hơn của Nhật Bản và Ấn Độ đặc biệt để đối đầu với sức mạnh của Trung Quốc có nguy cơ phản ứng dữ dội từ Washington trong đáp ứng các nhu cầu về an ninh.
Tác giả Roberto Tofani là một nhà báo tự do và nhà phân tích Đông Nam Á. Ông cũng là người đồng sáng lập PlanetNext (www.planetnext.net), một hiệp hội của các nhà báo cam kết với khái niệm "thông tin cho sự thay đổi".
(Bản quyền @ Vibay 2011. Tất cả các quyền.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét