Vibay: Ảnh: Đảo Ba Bình

Đảo Ba Bình, đảo lớn nhất ở quần đảo Trường Sa, đang bị Đài Loan chiếm đóng

Đảo Ba Bình (tên quốc tế: Itu Aba, tên Trung Quốc: 太平島, Thái Bình Đảo) (toạ độ: 10° 23’ Bắc, 114° 22’ Đông) là hòn đảo lớn nhất trong quần đảo Trường Sa hiện đang thuộc sự kiểm soát của Đài Loan. Chiều dài đảo là 1470m, chiều rộng 500m, có độ cao trung bình 2,8m. Đảo có chu vi 2,8km, diện tích 43,2ha và có một vòng đá san hô bao chung quanh. Trên đảo có mọc các loại cây dừa, chuối, đu đủ, cây cọ cao khoảng 7m và nhiều bụi rậm.

Pháp nhận đảo Ba Bình năm 1887 và sau đó chiếm đảo năm 1933 như một phần của Việt Nam để phản ứng lại tuyên bố chủ quyền của Trung Hoa Dân Quốc (hay quen gọi là Đài Loan) trên quần đảo Trường Sa. Năm 1933, nhân danh bảo hộ Việt Nam, Pháp đưa quân ra đảo Ba Bình và thiết lập đài quan trắc khí tượng mang số hiệu 48919, do World Meteorological Organization cấp phát.

Đài kiểm soát không lưu, sân bay Ba Bình

Cầu cảng

Bãi đá Bàn Than đang bị nhiều kẻ nhòm ngó, nằm giữa đảo Ba Bình và đảo Sơn Ca

Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, quân Nhật chiếm đảo làm căn cứ tàu ngầm và đặt dưới bộ chỉ huy đóng ở Cao Hùng, Đài Loan mà lúc này thuộc Đế Quốc Nhật Bản.

Tháng 12 năm 1946, Trung Hoa Dân Quốc đặt đảo Ba Bình dưới sự quản lí của tỉnh Quảng Đông. Đầu năm 1947, lợi dụng danh nghĩa giải giáp tàn quân Nhật, Trung Hoa Dân Quốc đưa quân đến chiếm Ba Bình[1]. Sau khi CHND Trung Hoa chiếm đại lục, Trung Hoa Dân Quốc chạy ra Đài Loan. Năm 1950, Đài Loan rút khỏi Ba Bình. Theo Hiệp ước San Francisco, Nhật Bản từ bỏ mọi quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Tháng 10 năm 1956, quân Đài Loan quay lại chiếm Ba Bình và đóng tại đảo cho đến nay.

Hiện tại, Đài Loan biến đảo thành một pháo đài với nhiều công sự phòng thủ kiên cố và một sân bay cho phép máy bay vận tải C130 lên xuống.

Theo học giả Vương Hồng Sển, tên gọi "Ba Bình" có thể bắt nguồn từ việc một vị quan cai trị người Pháp phải đặt mật hiệu cho hòn đảo này nhưng còn chưa nghĩ ra. Sau đó ông đặt tên cho nó theo hai người hầu ở trong nhà ông là Chị Tư và Chị Ba. Vì người Pháp không đọc âm "h" nên thành Itu Aba.

Tuy nhiên, đó chỉ là một chuyện vui vì cái tên Itu Abaer rồi Itu Aba đã có từ giữa thế kỷ 19 theo sách vở ghi lại là tên của đảo do những ngư dân Hải Nam nói với đoàn thám hiểm. "Widuabe" là cách phát âm 黃山馬峙, Hoàng Sơn Mã Trĩ của người Hải Nam. Điều này trái ngược hoàn toàn với cách giải thích rằng tên hòn đảo bắt nguồn từ tiếng Malaysia là "cái gì đây?" hay tiếng Indonesia có nghĩa là "người Cha".

Tên gọi "đảo Thái Bình" được đặt theo tên con tàu của Đài Loan đến chiếm đóng đảo này năm 1946, còn tên gọi "Ba Bình" là tên của tiến sĩ Nguyễn Nhã đặt cho đảo.