Một tàu khu trục của Hải quân Trung Quốc bắn tên lửa trong một cuộc tập trận ở Biển Ðông
(Vibay-17/09/11) Căng thẳng gia tăng ở Biển Đông, đặc biệt là giữa Trung Quốc và Việt Nam, làm tập trung sự chú ý vào khu vực chiến lược cực kỳ quan trọng, không chỉ đối với các nước liên quan, mà còn đối với toàn bộ lục địa châu Á, động lực toàn cầu và cân bằng quyền lực giữa các siêu cường bị ảnh hưởng rất nhiều bởi các tranh chấp này.
Từ cuối tháng Năm và đầu tháng Sáu năm nay (2011) , một vòng mới của cuộc đàm phán về một chủ đề, theo nhiều nhà phân tích, sẽ bắt đầu trở thành một trong những vấn đề địa chính trị quan trọng nhất trong những năm tới. Khu vực địa chính trị này xảy ra những căng thẳng gây lo ngại sẽ có những hậu quả trước mắt và lâu dài đối với an ninh toàn cầu. Điều này là do một phần lớn ý nghĩa kinh tế của khu vực, vị trí chiến lược của nó, các quốc gia tham gia trực tiếp và gián tiếp với nó (Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, vv), và ý nghĩa kinh tế của khu vực trở thành cấp độ toàn cầu. Căng thẳng gia tăng và các động thái ở khu vực đang được theo dõi cẩn thận bởi các bên liên quan.
Biển Đông là một phần của Thái Bình Dương trải dài từ eo biển Malacca về phía Tây - Nam đến eo biển Đài Loan ở phía Đông - Bắc. Một trong những đặc thù riêng biệt của khu vực sự đa dạng sinh học và các nguồn tài nguyên biển phong phú, nguồn lợi thủy sản dồi giàu, và có tầm quan trọng chiến lược cho tất cả các nước trong khu vực. Một đặc thù khác gắn liền với số lượng lớn các hải đảo và đảo nhỏ, bãi cát, và các đảo san hô trong khu vực. Sự đa dạng và phong phú của nguồn tài nguyên thiên nhiên và lợi ích khác nhau của các bên liên quan chính trong khu vực là những gì thu hút sự chú ý quốc tế.
Trao đổi thương mại làm cho biển Đông trở thành vùng biển bận rộn nhất trên thế giới, liên kết khu vực Đông Bắc Á (giàu có ở châu Á) đến Ấn Độ Dương và Vịnh Ba Tư thông qua eo biển Malacca. Khoảng 60.000 tàu đi qua mỗi năm, chiếm gần một nửa số vận tải biển trên toàn thế giới về vận tải đường biển. Một nửa nguồn cung dầu của thế giới và hai phần ba (66%) khí thiên nhiên xuất khẩu được vận chuyển qua đây. Ngoài ra, khoảng 80% nguồn cung dầu cho Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản theo tuyến đường này. Khối lượng dầu quá cảnh qua eo biển Malacca là hàng triệu thùng mỗi ngày (theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, 2011).
Nguồn dự trữ dầu đã được chứng minh trong khu vực này chỉ là 2,3% trử lượng thế giới, làm cho nó, cùng với châu Âu, một trong những vùng nghèo nhất về dự trữ dầu, chỉ chiếm khoảng 8% sản lượng dầu thế giới vào cuối năm 2010 ( theo BP 2011), do đó các nước trong khu vực phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu, vì họ tiêu thụ 25% tổng số dầu của thế giới. Hầu hết nguồn dầu nhập khẩu đến từ châu Phi và Vịnh Ba Tư. Giữ tự do hàng hải cho tuyến đường này là cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển thương mại quốc tế và với các nước châu Á.
Tuy nhiên, nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của tất cả các nước trong khu vực (đặc biệt là Trung Quốc), dự trữ hydrocarbon được tìm thấy trong vùng biển Đông, đã làm cho Indonesia trở thành một trong những nước xuất khẩu dầu hàng đầu thế giới, làm trầm trọng thêm căng thẳng hiện có. Ước tính trữ lượng rất khác nhau. Dựa trên quan điểm Trung Quốc, khoảng 210 tỷ thùng dầu đang nằm dưới đáy biển và hải đảo. Tuy nhiên, dựa trên quan điểm thận trọng hơn do các cuộc khảo sát địa chất của Mỹ, có không hơn 28 tỷ thùng dầu chưa được trích xuất. Trong trường hợp không có thăm dò, bất kỳ dữ liệu như vậy, ít nhất là trong ngắn hạn, có thể không chắc chắn.
Những gì có vẻ được đầu cơ là tiềm năng khí đốt tự nhiên. Trong tháng Tư năm 2006, Husky Energy (một công ty Canada kiểm soát bởi tỷ phú Li Ka-shing của Hồng Kông), phối hợp với Công ty dầu khí quốc gia Trung Quốc (CNOOC) công bố phát hiện lượng khí đốt tự nhiên quan trọng.
Tầm quan trọng của các tuyến đường biển, sự hiện diện của hydrocarbons và nguồn lợi hải sản phong phú trong vùng biển Đông là ba nguyên nhân chính của tranh chấp chủ quyền. Bảo đảm chủ quyền cho bất cứ quốc gia nào trên bất kỳ một phần của vùng biển, và từ đó đặt cơ sở cho quyền hợp pháp để khai thác độc quyền đáy biển và vùng biển, hải đảo xung quanh vẫn còn là một vấn đề gây tranh cãi. Tình trạng này còn phức tạp hơn bởi các 'lợi ích chiến lược' của Hoa Kỳ, về phần mình, Mỹ tuyên bố khu vực này cực kỳ quan trọng đối với lợi ích chiến lược của họ.
Tranh chấp lãnh thổ tiếp tục là một động lực chính của sự căng thẳng trong khu vực, thậm chí gây ra thương vong. Ví dụ, năm 1988 70 thủy thủ Việt Nam đã bị giết hại ngoài khơi quần đảo Trường Sa khi họ đụng độ với tàu chiến của Trung Quốc.
Khiếu nại pháp lý về chủ quyền chủ yếu dựa trên Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) được thông qua vào năm 1982, thiết lập quyền của các quốc gia để mở rộng vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) 200 hải lý từ đường cơ sở ven biển của họ. Các khó khăn trong việc thiết lập chủ quyền trên các đảo có liên quan đến phương pháp được sử dụng trong đo đạc vùng đặc quyền kinh tế của mỗi nước. Tất cả các quốc gia đồng thời xem xét một số khu vực Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) là độc quyền trong vùng biển của họ.
Bốn nhóm đảo chính được tìm thấy trong vùng biển Đông:
Quần đảo Pratas (Đông Sa), thường được biết như là một phần của nước Cộng hòa Đài Loan, nhưng tuyên bố chủ quyền bởi Trung Quốc đại lục;
• Macclesfield Bank (Đảo Trung Sa) tuyên bố chủ quyền bởi Trung Quốc, Đài Loan và Việt Nam;
• Quần đảo Hoàng Sa (Paralel Islands), dưới sự quản lý của tỉnh Hải Nam, Trung Quốc, nhưng VN và Đài Loan tuyên bố chủ quyền (trước 1974, chính quyền miền Nam Việt Nam kiểm soát đảo này, nhưng bị Trung Quốc đánh chiếm khi hai miền Nam - Bắc VN chìm sâu vào nội chiến).
Quần đảo Trường Sa (Nansha hay Nam Sa bằng tiếng Trung Quốc), nhóm phía nam của hòn đảo lớn hơn, trong đó có khó khăn trong việc phân biệt giữa các đảo, đảo nhỏ, bãi đá và bãi cát, rạng san hô,... không có một số lượng chính xác được xác định.
Tranh chấp đảo Trường Sa. Ảnh: VOA
Theo ước tính uy tính nhất hiện nay, số lượng các đảo trong Biển Đông là khoảng 90 đến 650, giữa các đảo có từ 48 - 50 người sinh sống trở lên. Ba quốc gia tuyên bố chủ quyền đối với quần đảo Trường Sa (Trung Quốc, Đài Loan và Việt Nam), trong khi những nước khác yêu cầu chủ quyền bộ phận duy nhất của nó (Philippines, Malaysia và Brunei). Tất cả các nước này, ngoài việc Brunei, đã thiết lập một sự hiện diện quân sự trên các đảo phân bố rộng rãi.
Việt Nam chiếm số lượng lớn nhất, 27, Trung Quốc chiếm chín, mặc dù một số báo cáo cho thấy chỉ có bảy, Việt Nam yêu cầu TQ trả lại chín hòn đảo mà TQ chiếm, Malaysia kiểm soát ba nhưng duy trì một sự hiện diện trên hai đảo , trong khi Đài Loan, là nước đầu tiên thiết lập một sự hiện diện trong quần đảo này sau chiến tranh thế giới thứ hai, chiếm đảo lớn nhất, Itu Aba (Đảo Ba Đình).
Trung Quốc và Việt Nam, dựa trên lịch sử, ít nhất là đáng tin cậy từ một quan điểm pháp lý. Tuy nhiên, trong điều khoản của luật pháp quốc tế, ít trọng lượng trong trường hợp liên quan đến chủ quyền trên vùng lãnh thổ, vì sau đó cần phải được cai trị hiệu quả và nhất quán chiếm đóng, và kiểm soát của nhà nước để được coi là một sở hữu của nhà nước đó. Tình hình hiện nay là khá phức tạp và nó sẽ khó khăn để giải quyết yêu cầu của tất cả các nước trong khu vực bởi một số giả vờ để có đầy đủ luật pháp quốc tế về phía họ.
Gợi lên mối quan tâm lớn nhất trong khu vực là hành vi của Trung Quốc. Mục tiêu của Bắc Kinh là chiếm hầu hết biển Đông và các đảo trên vùng biển. Nâng cao vấn đề khác là sức mạnh quân sự của Trung Quốc ngày càng tăng và khả năng hải quân. Do bế tắc của Chiến tranh Lạnh, Trung Quốc đã không thể cho đến năm 1988 để phát huy tuyên bố của mình đối với quần đảo Hoàng Sa. Tuy nhiên, Trung Quốc hiện có một lực lượng hải quân hiện đại và khả năng công nghệ cao hơn. Kết hợp sách nhiễu các nước láng giềng và các bên liên quan ngoài khu vực.
Tình hình giữa Trung Quốc và Việt Nam là đặc biệt khó khăn. Việt Nam sản xuất dầu mỏ lớn thứ ba trong số các nước ASEAN, chiếm 370.000 b / d (thùng / ngày) trong năm 2010 (BP). Sự cạn kiệt của mỏ dầu chính Bạch Hổ đã buộc Việt Nam tìm kiếm các khu vực khai thác dầu mới, cả hai địa điểm đất liền và ngoài khơi.
Tuy nhiên, chiến lược này liên quan đến nguy cơ quan trọng của tình trạng căng thẳng một cách nhanh chóng với người hàng xóm phía bắc của nó lớn hơn và mạnh mẽ hơn. Ngẫu nhiên, Trung Quốc tuyên bố chủ quyền đối với toàn bộ lưu vực Biển Đông trong tháng mười năm 2004 khi một mỏ dầu mới được phát hiện tại miền Bắc Việt Nam ở phía tây của đảo Hải Nam. Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố tại thời điểm đó quyền chủ quyền của Trung Quốc đã bị vi phạm. Hơn nữa, chính quyền Trung Quốc cảnh báo Exxon Mobil rằng hậu quả có thể xảy ra nếu nó ký một thỏa thuận sơ bộ với Petro Việt Nam để thăm dò ở Biển Đông. Các công ty Mỹ, một phần của "Big Five" - một doanh nghiệp dầu trên thế giới, có thể thấy bị TQ gián đoạn hoặc thậm chí bị tuyên bố bất hợp pháp ở Trung Quốc.
Đã có nhiều sự cố tương tự trong những năm gần đây, chẳng hạn như ngăn chặn đánh bắt cá trong vùng tuyên bố chủ quyền của Việt Nam vào mùa hè năm 2009 và bắt giữ hàng trăm ngư dân Việt. Sự cố tương tự cũng đã diễn ra giữa Trung Quốc và Indonesia và giữa Việt Nam và Malaysia. Gia tăng các "sự cố" phần lớn là do sự gia tăng tuần tra của hải quân Trung Quốc là rất căng thẳng và tàu TQ được trang bị để thực hiện kiểm soát trên các tuyến đường thương mại quan trọng và rộng.
Mặc dù các nỗ lực giải quyết xung đột bắc đầu kể từ năm 1992. Các cuộc đàm phán đa phương không được hiệu quả cho đến nay. Trung Quốc đã luôn luôn đưa ra khỏi chương trình nghị sự của Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF). Nó duy trì chủ quyền trên các hòn đảo tanh chấp, nhưng chỉ muốn giải quyết thông qua các nỗ lực ngoại giao song phương. Trong năm 2010, Trung Quốc tuyên bố các vấn đề liên quan đến Biển Đông là "lợi ích cốt lõi" làm nâng cao mức độ các cuộc tranh luận qua Tây Tạng và Tân Cương, hai khu vực ly khai ở Trung Quốc. Trong những trường hợp này, tình hình có thể vẫn không ổn định và có khả năng bùng nổ.
Một giải pháp cho các tranh chấp lãnh thổ khác nhau là không thể trong ngắn hạn. Trung Quốc ngày càng tăng sức mạnh kinh tế và quân sự, như tăng trưởng kinh tế trung bình 9,3% mỗi năm kể từ năm 1989, trong khi trong quý II năm 2011, họ ghi lại tốc độ tăng trưởng GDP là 9,5% so với năm trước (Wall Street Journal).
Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), chi phí quân sự của Trung Quốc tăng trung bình 12,5% trong giai đoạn từ năm 2001 và 2010, lên đến $ 119 tỷ USD. Trong những năm gần đây, mức độ chi tiêu ngân sách của Trung Quốc về an ninh cuối cùng đã hút sự chú ý của các nước. Tăng cường quân sự của Trung Quốc và năng lực ra quyết định nhắm vào vùng biển Đông.
Trong mùa hè năm 2010 Đại Tá Geng Yansheng, một phát ngôn viên cho Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Trung Quốc, sử dụng cụm từ "chủ quyền không thể chối cãi của TQ trên biển Đông" trong một tuyên bố chính thức. Một phát ngôn viên của Trung Quốc, Yang Yi, phát biểu tương tự của cụm từ trên trong khi nối đến mối quan hệ với Đài Loan. Bắc Kinh cố gắng tận dụng sự thịnh vượng của nền kinh tế và có sức mạnh quân sự mới để thúc đẩy các quyết định và các giải pháp phù hợp với lợi ích riêng của mình. Họ cũng cho biết rằng họ đã sẵn sàng để bảo vệ các tuyên bố của mình.
Trong Hội nghị Bộ trưởng ASEAN (PMC) +1, tổ chức vào ngày 20-21 tháng Bảy, 2011 tại Bali, Trung Quốc đã ký một thỏa thuận trên nguyên tắc sẽ đảm bảo thực hiện đầy đủ Tuyên bố năm 2002 về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Về bản chất, thỏa thuận bao gồm tám hướng dẫn này sẽ giúp các nước ASEAN và Trung Quốc đạt được một giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông. Nó thúc đẩy một cách tiếp cận theo các bước và phụ thuộc rất nhiều vào sự hợp tác và sự đồng thuận trong việc thực hiện DOC, mà dựa trên các tiêu chuẩn của luật pháp quốc tế (UNCLOS) để giải quyết các tranh chấp liên quốc gia.
Tuy nhiên, quan chức nhà nước Philippines, ước tính thỏa thuận quá yếu và định nghĩa mơ hồ. Họ cũng đã tuyên bố rằng Philippines sẽ tìm kiếm các trọng tài của Liên hợp quốc trong việc giải quyết những tranh chấp này. Đây là động thái không được hoan nghênh bởi Trung Quốc, đặc biệt là những nỗ lực đang được tiến hành để giảm mức độ căng thẳng trên cơ sở đa phương.
Trong phân tích cuối cùng, giải pháp ngắn hạn chắc chắn không phải trong tầm nhìn, đặc biệt là nếu Trung Quốc tiếp tục tuyên bố chủ quyền trên thực tế ở Biển Đông và đầu tư khai thác năng lượng mới tiếp tục được phát hiện bởi các bên trong tranh chấp và nước ngoài tranh chấp. Ngoài ra còn có một diễn biến phức tạp ngày càng tăng do sự hiện diện của Mỹ trong khu vực tranh chấp để ủng hộ các nước yếu hơn đã được đánh giá cao./.
Tác giả Richard Rousseau là Phó Giáo sư và Chủ tịch của Sở Khoa học Chính trị và Quan hệ Quốc tế tại Đại học Khazar ở Baku, Azerbaijan - người có đóng góp vào báo cáo Tóm tắt Toàn cầu, vấn đề thế giới trong thế kỷ 21.
Nguồn tham khảo: Tạp Chí Chính Sách Đối Ngoại
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét